“Kralların Oyunu” yakıştırmasıyla da anılan satranç, binlerce yıldır çeşitli medeniyetler tarafından oynanmış, günümüze kadar ulaşmış, geçmişi olan bir zekâ oyunudur. Bu yazımızda bu oyunun ne olduğunu, nasıl oynandığını, kurallarını, tahtanın ve taşların özelliklerini, hamleleri ve diğer tüm bilinmeyenleri sizler için ele aldık.
Satranç Nedir? Tahtası Ve Taşları Nasıldır?
Bu oyun iki oyuncu arasında, satranç tahtası ve taşları ile oynanan bir masa oyunudur. Tahta, 8×8’lik kare bir alandır. Bu karelerden açık renkli olanlar “beyaz kare“, koyu renkli olanlarsa “siyah kare” olarak adlandırılır. Oyunun başında her oyuncu;
- 8 Piyon,
- 2 Kale,
- 2 At,
- 2 Fil,
- 1 Vezir,
- 1 Şah olmak üzere toplam 16 taşa sahiptir.
Taşlar Nasıl Sıralanır?
Kalelerin başlangıç pozisyonu satranç tahtasının köşeleridir. Kalelerin yanına atlar ve atların yanına da filler yerleştirilir. Vezir, her iki tarafta da oyuncuların rengini taşıyan kare üzerinde olmalıdır. Vezirin yanındaki kare ise şaha aittir. Şahını kaybeden, oyunu da kaybeder. Geriye kalan 8 piyon, diğer taşların önünde sıraya dizilir.
Taşların İlerleme Şekilleri
Satrançta her taşın kendine ait bir ilerleme şekli vardır.
Şah: Oyunun en önemli ancak hamle yönünden oyunun zayıf taşıdır. Her yöne sadece 1 kare ilerleyebilir.
Vezir: Satranç taşlarının en kuvvetlisidir. Önü açık olduğu sürece her yöne ilerleyebilir.
At: 2 düz 1 çapraz olacak şekilde ilerler. Bu ilerleme şekli sembolik olarak “L” harfine benzetilir. Diğer taşların üzerinden atlayabilen tek satranç taşıdır.
Piyon: Başlangıç haricinde bulunduğu sütun üzerinde sadece 1 kare ilerleyebilir. Başlangıç pozisyonunda ise 1 veya 2 kare ilerleyebilir. Geriye doğru hareket edemeyen tek taştır.
Kale: Bulunduğu satır ve sütun üzerinde istediği kadar ilerleyebilir.
Fil: Üzerinde bulunduğu karenin renginde çapraz olarak ilerleyebilir.
Satranç Nasıl Oynanır?
Oyun, beyaz tarafın hamlesiyle başlar ve her iki tarafın sıralı hamleleriyle devam eder. Bir oyuncu, ilerlediği karedeki rakip taşı oyun dışı bırakabilir. Satrançta buna “taş almak” denir. Sadece piyon, kendi ilerleme şeklinden farklı olarak çapraz hamleyle taş alır.
Oyunun amacı, rakip şahı tehdit etmek ve rakibe başka bir hamle imkanı bırakmamaktır. Bu durum satranç oyununda “mat” olarak adlandırılır.
Eğer bir oyuncunun kalan tek taşı şah ise ve başka bir kareye hamle imkanı kalmamışsa oyun “pat” olur. Yani berabere biter.
Satrançta Bazı Temel Kavramlar
Satranç tahtasının tam ortasında bulunan 4 kareye “merkez” adı verilir. Ağır taşlar olarak adlandırılan vezir, kale, at ve fil merkeze doğru hareket ettirildiklerinde kontrol alanları genişler. Oyunun başında tüm ağır taşlar, piyonların gerisinde yer almaktadır.
Merkez bölgeyi rakipten önce kontrol altına almak için, bu taşların hızlı bir şekilde oyuna sokulmaları gerekmektedir. Ağır taşların önlerindeki piyon zincirini aşıp rahatça ilerlemeleri için, oyuncular piyonlarından vazgeçebilirler. Buna “piyon fedası” veya “gambit” adı verilir.
Bir piyon, üzerinde bulunduğu hattın son karesine ulaştığında kendi renginde bir vezir, kale, at ya da file dönüşebilir. Satranç oyununda buna “terfi” adı verilir. Bir oyuncu terfiden sonra aynı taştan, başlangıç pozisyonunda sahip olduğundan daha fazlasına sahip olabilir. Piyon terfisinde dönüşen taşın özellikleri anında geçerlidir. Yani oyunu doğrudan mata çevirebilir.
Ayrıca bir piyon, tehdit ettiği bir karenin üzerinden, ilk diziliş durumundan iki kare ilerleyerek geçen rakip piyonu, sanki tek kare ilerlemiş gibi alabilir. Buna satranç oyununda “geçerken alma” adı verilir. Geçerken alma, çoğunlukla unutulan fakat oyunun kaderini değiştirebilen bir hamledir.
Satrançta bir hamlede, iki taşın hareket etmesine izin verilen tek durum “rok” hamlesidir. Bu harekette şah, rok yapılacak taraftaki kaleye doğru 2 kare ilerler. Kale de, şahın üzerinden atlayarak diğer yanına yerleşir. Rok yapabilmek için şah ve kale daha önce oynanmamış olmalı ve aralarında başka bir taş bulunmamalıdır. Aynı zamanda şah, hamle sonunda tehdit altında olmamalıdır. Şah çekilmiş durumda rok yapmak ise satranç kurallarına aykırıdır.
Dünya’nın en eski zekâ oyunu olan satrancın ne olduğunu, nasıl oynandığını ve bazı temel kavramlarını kısaca ele aldık. Ülkemizde de yoğun bir şekilde oynanan bu oyun, Türkiye Satranç Federasyonu (TSF) tarafından yönetilmekte, yarışma ve turnuvalar düzenlenmektedir. Konuyla ilgili her türlü soru, görüş ve önerilerinizi aşağıdaki yorum bölümünden bizlerle paylaşabilirsiniz. Bununla birlikte iletişim sayfamızdaki formu doldurarak ya da admin@sporoptik.com e-posta adresinden mail göndererek bizlere ulaşabilirsiniz.
